فواید ایمان از منظر قرآن
مهشید رسولی
نفع و فایدهی ایمان برای صاحبایمان و دیگر افراد جامعه بر کسی پوشیده نیست. هنگامی که ریشهی درخت ایمان ثابت و قوی شود و فروع و شاخههای آن رشد کند، بدون شک نفع آن در دنیا و آخرت نصیب صاحبش خواهد شد و البته دیگران هم از این نفع بینصیب نخواهند شد.
یکی از حکمتهای خداوند حکیم این است که در قلب بندگان مومنش این احساس را قرار داده است تا فواید ایمان را درک کنند و شیرینی طعم ایمان را مزه مزه کنند تا انگیزهی آنان برای تقویت ایمان و نیل به رضای خداوند متعال چند برابر شود. در این راستا خداوند در قرآن کریم آیات متعددی ذکر کرده است که فواید فراوان ایمان را بیان میکند.
قصد داریم در این مبحث تعدادی از این فواید را از منظر آیات قرآن ذکر کنیم:۱٫ یکی از بزرگترین فواید و ثمرات ایمان احساس سرور و شادمانی مومن است، چون از زمرهی
اولیاء و دوستان خاص خداوند است، چه شادمانی و خوشحالی بالاتر از این میتواند باشد، آنجایی که خداوند میفرماید: «أَلَاإِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» (آگاه باشيد اوليا (ودوستان) خدا نه ترسي دارند و نه غمگين میشوند) {يونس:٦٢}
سپس در آیهی بعد ویژگی اولیاء الله را اینچنین بیان میکند: «الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ» (آنان که اهل ایمان و خداترسند) {يونس:٦٣}
قطعا انسان جز با ایمان صحیح و تقوا (که فرع و مکمل ایمان)است، به این مقام نایل نمیشود.
وآنجا که خداوند میفرماید: «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَالظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» (خداوند، ولی و سرپرست كسانی است كهايمان آوردهاند، آنها را از ظلمتها، به سوی نور بيرون میبرد) {بقره:٢٥٧}
چه آرامش واطمینانی به مومن دست میدهد، زمانی که بداندخداوند متولی وعهدهدار امور اوست که به واسطهی ایمانش او را از تاریکیهای کفر به نور ایمان و از تاریکیهای جهل به نور علم و معرفت و از تاریکیهای گناهان و معاصی به نور طاعت و از غفلت به بیداری رهنمون میسازد.۲٫ حمایت و دفاع خداوند از مومنان در مقابل دشمنانش (اعم از انس و جن) وهمچنین نجات مومنان از سختیها وتنگناها یکی دیگر از فایدههای ایمان است، زیرا خداوند میفرماید: «إِنَّ اللَّهَيُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا» (خداوند از كسانیكه ايمان آوردهانددفاع میكند) {حج:۳۸}
خداوند به سبب ایمان مومن او را از سختیها نجات میدهد و در تنگناها برای او گشایش حاصل میکند. آنگاه که خداوند در مورد حضرت یونس میفرماید:
«فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَالظَّالِمِينَ» (آنگاه در دل تاريكى ندا در داد كه خدايى جز تو نيست،منزهی تو، من از ستمكاران بودم) {انبياء:٨٧}
خداوند میفرماید: آنچنانکه یونس را نجات دادیم، مومنان راهم نجات میدهیم:
«فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ» (ما دعای اورا به اجابت رسانديم، و از آن اندوه نجاتش بخشيديم، و همينگونهمؤمنان را نجات میدهيم) {انبياء:٨٨}
۳- سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت به تعبیر قرآن داشتن حیات طیبه است که با ایمان و عمل صالح نصیب انسان میشود: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةًوَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» (هر كس عمل صالحكند، در حالیكه مؤمن است، خواه مرد باشد يا زن، به او حياتپاكيزه میبخشيم، و پاداش آنها را به بهترين اعمالی كه انجامدادند خواهيم داد) {نحل:٩٧}
چون اصل حیات طیبه، طمانینه و آرامش قلبی است و این آرامش از طریق ایمان صحیح حاصل میشود اما کسی که فاقد ایمان باشد، زندگی او پر از تشویش، اضطراب، ترس و نگرانی خواهد بود.
۴- یکی دیگر از ثمرات ایمان چیزی است که خداوند در آیهی۹۶ سورهی مریم ذکر میکند: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِسَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا» (كسانیكه ايمان آورده و عمل صالحانجام دادهاند خداوند رحمن محبت آنها را در دلها میافكند)
یعنی به سبب ایمان واعمال صالح مومن، خداوند او را دوست میدارد و محبت او را در قلب مومنان قرار میدهد که ثمرهی این محبوبیت اقتدای مومنان به او و رسیدن به امامت و پیشوایی مومنان است.
یکی از بزرگترین فواید و ثمرات ایمان است که بهواسطهی ایمان و صبر و یقین آنها، افراد دیگر هدایت یابند: «وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةًيَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ» (و چون شكيبايىكردند و به آيات ما يقين داشتند برخى از آنان را پيشوايانى قرارداديم كه به فرمان ما [مردم را] هدايت میکردند) {سجده:٢٤}۵- از ثمرات ایمان این است که خداوند صاحب ایمان را به راه راست هدایت میکند:
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ»(كسانیكه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند خداوند آنهارا در پرتو ايمانشان هدايت میكند) {يونس:٩}۶- شرط قبول اعمال نزد خداوند داشتن ایمان و اخلاص است اگر شخص قول یا عملی را از روی ایمانو اخلاص انجام دهدسعی و تلاش او ضایع نخواهد شد:
«فَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَا كُفْرَانَ لِسَعْيِهِ» (پس هركه كارهاى شايسته انجام دهد و مؤمن [هم] باشد براى تلاش اوناسپاسى نخواهد بود) {انبياء:٩٤}
نه تنها ذرهایی از اعمالش ضایع نخواهد شد بلکه به حسب قوت ایمان و اخلاص او پاداشی مضاعف نزد خداوند خواهد داشت: «وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْمَشْكُورًا» (و هر كس آخرت را بخواهد و چنانكه بايد در راه آنبكوشد و مؤمن باشد، اينانند كه سعيشان مشكور است) {اسرا:۱۹}
اما اگر اعمال انسان خالی از اخلاص و ایمان باشد، حتی اگر شبانهروز هم مشغول عمل صالح باشد اعمال او نزد خداوند پوچ وبیارزش است و پاداشی به او تعلق نمیگیرد:
« وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَنْثُورًا » (و ما بهسراغ اعمالی كه آنها انجام دادند میرويم و همه را همچونذرات غبار پراكنده در هوا میكنيم!) {فرقان:۲۳}
همچنین خداوند در مورد کسانی که اعمالشان فاقد ایمان است وبه آیات خدا کفر میورزند، میفرماید:
« قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالً الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِالدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا أُولَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِرَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا » (بگو آيابه شما خبر دهيم كه زيانكارترين (مردم) در کارها، چه کسانیهستند؟ آنها كه تلاشهايشان در زندگی دنيا گم (و نابود) شده؛با اينحال میپندارند کارِ نيک انجام میدهند! آنها كسانیهستند كه به آيات پروردگارشان و لقای او كافر شدند، به همينجهت اعمالشان حبط و نابود شد، لذا روز قيامت ميزانی برایآنها برپا نخواهيم كرد) {كهف:١٠٣-١٠٥}۷- بهره بردن از موعظهها و تذکرات قرآنی یکی دیگر از فواید ایمان است که نصیب مومنین میشود. « وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُالْمُؤْمِنِينَ » (و پيوسته تذكر ده، زيرا تذكر برای مؤمنان سودمنداست) {ذاريات:٥٥} و میفرماید: « إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ »(در اين نشانه اي است براي مؤ منان) {حجر:۷۷}
ایمان مومن او را ملتزم به حق و پیروی از حق میکند و به سبب ایمانش استعداد و آمادگی بیشتری برای متذکر شدن و پند گرفتن از آیات و موعظههای قرآن را دارد و مانعی نزد او برای قبول حق و عمل به آن وجود ندارد، چون دارای فطرتی پاک و سلیم است.۸- برخورداری مومن از امنیت کامل و حصول بشارت برای او در دنیا واخرت:
« وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ » (و به مومنان، بشارت ده!) {بقره:٢٢٣} « لَهُمُالْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ » (آنان را در زندگی دنیاوآخرت مژده و بشارت است) {يونس:٦٤}
مومن در دنيا از امنيت كامل برخوردار است چون توکل و اعتماد او بر خداوند میباشد، هیچ ترسی و نگرانی ندارد و در آخرت هم از خشم و عذاب خداوند در امان است. خداوند بشارت به مومنان را اینگونه بیان میکند: « إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُواتَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْتُوعَدُونَ نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَاتَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ »(كسانیكه گفتند پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامتكردند، فرشتگان بر آنها نازل میشوند كه نترسيد و غمگينمباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی كه به شما وعده دادهشده است ما ياران و مددكاران شما در زندگی دنيا و در آخرتهستيم و برای شما هر چه بخواهيد در بهشت فراهم است و هر چهطلب كنيد به شما داده میشود اينها به عنوان پذيرائی از سویخداوند غفور و رحيم است) {فصلت ٣٠-٣٢}
آیات قرآن که به فواید ایمان اشاره میکند، بسیار است که دراین مقاله بهخاطر طولانی شدن بحث به همین تعداد از فواید عظیم ایمان اکتفا میکنم و امیدوارم که خداوند توفیق برخودداری از ایمان صحیح و فواید فراوان آن را نصیبمان کند و شیرینی ثمرات ایمان انگیزهی ما را در راستای تقویت ایمان و نیل به رضایت و خشنودی پروردگار، افزایش دهد.