محمد ﷺ و مبتکران
برگرفته از برنامه *لو کان بیننا* (احمد الشقیری)
عبدالحمید صدیقی
مهم ترین چیزی که پیامبر صلی الله علیه و سلم را متمایز می کرد این بود که می دانست چگونه صحابه را به ابتکار و نوآوری وادار کند.
صحابه در همه ی کارها خلاق و مبتکر نبودند. هر صحابی در کار خاصی خلاقیت داشت و پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز از آن خلاقیت بهره برداری می کرد.
حسان بن ثابت رضی الله عنه از مشهورترین صحابه بود. ایشان شاعر پیامبر بودند. آیا می دانستید که حسان هیچ وقت در جهاد شرکت نمی کرد، و هیچ وقت نمی جنگید، و همراه پیامبر در نبردها مبارزه نمی کرد.
پیامبر در غزوه ی خندق زن ها را به قلعه برد تا تحت حمایت باشند و حسان را هم به آنجا برد، چرا؟ چون اهل مبارزه و درگیری نبود. آنجا قصه ی عجیبی اتفاق افتاد، صفیه عمه ی پیامبر صلی الله علیه و سلم می گوید: یک یهودی دور قلعه می چرخید. صفیه به پیش حسان رفت و گفت بیرون برو و با یهودی بجنگ. حسان رضی الله عنه گفت این کار من نیست، اگر کار من بود نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم بودم. (یعنی من اهل جنگ و درگیری نیستم). پس صفیه رضی الله عنها خودش خارج شد و یهودی را کشت و به قلعه برگشت، و به حسان گفت برو جسدش را بردار و به منطقه یهودی ها ببر، حسان گفت این کار من نیست. صفیه خودش خارج شد و جسد را برداشت و در منطقه یهودی ها انداخت. یهودی ها وقتی جسد را دیدند فکر کردند در قلعه سربازان هستند و ترسیدند و به آنجا نزدیک نشدند.
پیام داستان این است که یک روایت از پیامبر صلی الله علیه و سلم وجود ندارد که حسان را به خاطر شرکت نکردنش در جهاد سرزنش کرده باشد. قبول کرده بودند که این ضعف بشری را دارد و پیامبر هرگز حسان را سرزنش نکردند و از او در کاری که در آن تخصص داشت استفاده کرد و آن شعر بود.
همچنین یکی از بزرگان صحابه، خالد بن ولید رضی الله عنه بود. قصه ی اسلام آوردن خالد بن ولید عجیب بود، اما پیام قصه ی اسلام آوردن خالد این است که پیامبر صلی الله علیه و سلم خیلی خوشحال شد، اما وقتی که خالد اسلام آورد پیامبر با او چه کرد؟! گفت ببین، اول باید قرآن را حفظ کنی؟ بعد فقه و حدیث به تو درس بدهیم و در مسجد بنشینی و امور دینی را خوب یاد بگیری بعد می توانی جهاد کنی.؟! پیامبر صلی الله علیه و سلم این کار را نکرد.
یک یا دوماه از اسلام آوردن خالد بن ولید نگذشته بود، و با وجود اینکه مسلمانانی بودند که خیلی زودتر از خالد ایمان آورده بودند، اما او فرمانده ی ارتش مسلمانان شد.چرا؟ چون در این کار فوق العاده بود و ابتکار عمل داشت. پس پیامبر صلی الله علیه و سلم خالد را در این مسیر قرار داد.
و گفته می شود که خالد بعضی از سوره های کوچک را اشتباه می خواند تا جایی که خودش می گفت: جهاد من را مشغول کرد تا نتوانم بسیاری از قرآن را بیاموزم. و هیچ روایتی وجود ندارد که پیامبر خالد را سرزنش کرده باشد که چرا قرآن را حفظ نمی کنی. جنگیدن تخصص خالدبن ولید بود.
مفهوم دین این بود که هر صحابی در تخصص اش ابتکار به خرج دهد حالا هر تخصصی که باشد، و با این ابتکارش عزت اسلام و مسلمانان را رشد دهد و بالا ببرد.
پس خالد را در میدان مبارزه، حسان را در شعر، عبدالرحمن بن عوف را در تجارت و ابوهریره را در حدیث می بینیم. پیامبر صلی الله علیه و سلم نوآوری و خلاقیت این نسل را شکوفا کرد. پیامبر می دانست چگونه تخصص هر صحابی را پیدا کند و آن را رشد دهد. و نقص هایی که در دیگر جوانب داشتند را چشم پوشی می کرد، چون انسان بودند.
پیامی به والدین، مربیان و اساتید امروز، بدانید فرزندانتان در چه تخصصی مبتکر و خلاق هستند، این ظالمانه است اگر آنها را وادار کنید به تخصصی بروند که دوست ندارند یا نمی خواهند، این کار ابتکار و خلاقیت را نابود می کند.
تصور کنید پیامبر صلی الله علیه و سلم الان در بین ماست و ایشان ابتکار و خلاقیت هر شخص را پیدا می کرد و به آن تخصص می فرستاد و از کم و کاستی هایش چشم پوشی می کرد. امیدوارم این اصل را از پیامبر صلی الله علیه و سلم بیاموزیم.