تهیه و تنظیم: خالد کوهی نژاد
سلام می خواستم بدونم که نماز ضحی چقدر ثواب داره، درچه زمانی می تونم بخونم و چطوری باید خونده بشه؟
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أما بعد:
جایگاه و ارزش معنوی نماز ضحی چقدر است؟
برای پی بردن به فضیلت این عبادت کافیست به معنا و مفهوم این دو حدیث توجه کنیم
أَبِي هُرَيْرَةَ – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ – قَالَ: أَوْصَانِي خَلِيلِي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِثَلَاثٍ: صِيَامِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ، وَرَكْعَتَيْ الضُّحَى، وَأَنْ أُوتِرَ قَبْلَ أَنْ أَنَامَ.
ترجمه : بخاری و مسلم در حدیثی از ابو هریره- رضی الله عنه- روایت می کنند که وی گفت: دوستم رسول الله صلی الله علیه وسلم مرا به سه چیز توصیه نمود: سه روز روزه در هر ماه گرفتن، خواندن دو رکعت نماز ضحی، و اینکه (آخرین نماز سنتم را) قبل از خواب به صورت وتر بخوانم .(وتر یعنی فرد منظور آخرین نماز سنت است که یک یا سه یا هفت یا….رکعت خوانده می شود).
شرح: وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم، یارانش را به کاری توصیه می کند، قطعا منافع ارزشمندی را به ویژه از نظر معنوی در آن می بیند. چرا که مطابق آیات قرآن ما برای عبادت خلق شده ایم و رسول الله صلی الله علیه وسلم آخرین پیامبر، دعوت دهنده به کامل ترین دین و الگوی عبادی ماست. در نتیجه بر خود لازم می بینیم چشم بصیرت خویش ر ا شسته و به گونه ای دیگر به وصایای پیامبران توجه کنیم، چرا که ما به عنوان انسان های عادی سعی می کنیم وقتی کسی ر ا توصیه می کنیم بهترین ها را به او بگوییم چه رسد به مرد بزرگواری چون او.
عن ابی ذر رضی الله عنه أن النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: يُصْبِحُ عَلَى كُلِّ سُلَامَى مِنْ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ, فَكُلُّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةٌ, وَكُلُّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةٌ, وَكُلُّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةٌ, وَكُلُّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةٌ, وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ, وَنَهْيٌ عَنْ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ, وَيُجْزِئُ مِنْ ذَلِكَ رَكْعَتَانِ يَرْكَعُهُمَا مِنْ الضُّحَى.
ترجمه: مسلم از ابوذر رضی الله عنه روایت می کند، که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هرکدام از شما که شب را به صبح می رسانید بر هر یک از اعضای بدنتان صدقه ای لازم است(برای انجام این کار می توانید از ابزار هایی که ذکر می شود بهره ببرید)، پس هر سبحان الله، و الحمدلله، و لا اله الا الله، و الله اکبرصدقه است و امر به معروف، و نهی از منکر صدقه است، و به جای همه مواردی (که ذکر شد)، خواندن دو رکعت نماز ضحی کفایت می کند.
شرح: نمازی که تنها دو رکعت از آن می تواند جایگزین این همه اذکار و افعال بشود، آن هم مواردی که فقط خدا می داند گفتن و انجام دادنشان چقدر پاداش دارد، بی شک به آن می ارزد که انسان روزانه یا حداقل چند روزی یکبار نماز ضحی را برپا دارد. و با عملی سبک و در ظاهر کوچک اجری بس بزرگ و گرانقدر بدست آورد، پس بیایید معامله ای انجام دهیم که در عین بی خطر بودن و آسان بودن سود فراوان داشته باشد.
در چه زمانی می شود نماز ضحی خواند؟
وقت نماز ضحی پس از طلوع خورشید و بالا آمدن آن به اندازه یک نیزه شروع می شود،(تقریبا پانزده دقیقه بعد از طلوع خورشید) و تا قبل از اینکه خورشید به وسط آسمان برسد زمانش به اتمام می رسد،(تقریبا ده دقیقه قبل از داخل شدن وقت نماز ظهر).
پس شخص اختیار دارد که نماز ضحی را در هر زمانی که خواست از بعد بالا آمدن خورشید تا قبل از زوال(زوال :یعنی زمانی که آفتاب به وسط آسمان می رسد) بخواند.
اما اگر کسی بعد از پایان وقت نماز ضحی وقبل از آغاز وقت نماز ظهر که نشانه اش اذان ظهر می باشد، نماز بخواند با نهی رسول الله صلی الله علیه و سلم رو برو می شود، چون زمان نماز خواندنش مصادف است با زوال آفتاب. برای اینکه درک بهتری از این مطلب داشته باشیم از حدیثی که مسلم واصحاب سنن از عقبة بن عامر رضی الله عنه روایت کرده اند بهره می بریم.
حدیث:عن عقبة بن عامر رضي الله عنه قال: “ثلاث ساعات كان رسول الله صلى الله عليه وسلم ينهانا أن نصلي فيهنَّ أو أن نقبر فيهن موتانا: حين تطلع الشمس بازغة حتى ترتفع، وحين يقوم قائم الظهيرة حتى تميل الشمس، وحين تضيف الشمس للغروب حتى تغرب”.
ترجمه:از ایشان چنین نقل شده است:رسول الله صلی الله علیه و سلم در سه زمان ما را از خواندن نماز و به خاک سپردن مردگانمان نهی می نمودند:آنگاه که خورشید طلوع می کند تا اینکه بالا بیاید،وقتی که خورشید به وسط آسمان می رسد تا اینکه مایل گردد، و زمانی که خورشید در حال غروب کردن است تا اینکه کامل غروب کند.
روش خواندن نماز ضحی چگونه است؟
روش خواندن این نماز تفاوت خاصی با باقی نماز های عادی که روزانه خوانده می شود ندارد، هرگاه مسلمانی بخواهد این نماز را برپا دارد نیت نماز ضحی نموده و شروع به خواندن نماز می کند، معمولا به صورت دو رکعت دو رکعت خوانده می شود. یعنی اگر قصد دارد چهار رکعت نماز ضحی بخواند، دو نماز دو رکعتی می خواند،پایان دو رکعت اول سلام می دهد و شروع به خواندن دو رکعت بعدی می نماید.(اما روش های دیگری هم هست، که نشان دهنده وجود روایات مختلفی در این زمینه می باشد، ابن قاسم در حاشیه خود بر کتاب الروض المربع می فرماید: أي لا كراهة: لمجيء النصوص بذلك منها حديث عائشة: يصلي الضحى أربعا، لا يفصل بينهن بسلام.ترجمه: یکجا خواند نمازضحی بنا بر نصوص ذکر شده و حدیث عائشه رضی الله عنها کراهتی ندارد، مادر مومنان رضی الله عنها می فرمایند: رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز ضحی را چهار رکعت می خواندند، و با سلام دادن بین آنها فاصله نمی انداختند.
و شروانی نیز در حاشیه ای که نوشته می فرمایند: يجوز فعل الثمان بسلام واحد، وينبغي جواز الاقتصار على تشهد واحد في الأخيرة، وجواز تشهد في كل شفع من ركعتين أو أربع. ترجمه: جایز است که هشت رکعت با یک سلام در انتها خوانده شود و همچنین جایز است که فقط به یک تشهد در آخر نماز اکتفا شود و_ یا مثل نماز های فرض چهار رکعتی یا دو رکعتی – بعد از هر دو رکعت تشهد خوانده شود).
چگونه می شود بین این دو نظر جمع کرد:
وقتی احادیثی مبتنی بر نظرات متفاوت وجود دارد، طبیعتا نتایج متفاوتی هم حاصل می شود و این همیشه دلیل بر تناقض و اختلاف نیست، بلکه وجود تنوع در روش برای انجام یک کار است. چنان که یک شخص می تواند به غیر از لیوان با کاسه یا دست خویش آب بنوشد. زمانی که شخصی از راویان می گوید رسول خدا صلی الله علیه وسلم دو رکعت دو رکعت نماز ضحی می خواندند و شخصی دیگر می گوید ایشان چهار رکعت را با یک سلام می خواندند، اگر هر دو عادل باشند می توان گفت : ایشان هر دو روش را برای خواندن این نماز انجام داده اند.
نماز ضحی چند رکعت است؟
تعداد رکعاتی که غالبا برای نماز ضحی از جانب رسول الله صلی الله علیه وسلم و اصحاب رضی الله عنهم اجمعین در روایات متفاوت نقل شده اند: دو،چهار، شش و هشت هستند. اما در جایی ذکر نشده که رکعات نماز ضحی محدود به عدد مشخصی باشد چنان که حدیث ام المومنین عایشه رضی الله عنها حاکی از آن است: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي صَلَاةَ الضُّحَى, قَالَتْ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ, وَيَزِيدُ مَا شَاءَ. رواه مسلم, ترجمه: رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز ضحی را چهار رکعت می خواند، و هر چقدر می خواست بر آن می افزود.
از خداوند متعال توفیق انجام اوامر و ترک محرمات او را خوستاریم.