خوشبختی من خوشبختی دیگران است
نوشتهی: دکتر ربی شعر انی
ترجمهی: فاطمه شمسی
” خوشبختی من این است که خوشبختی را به دیگران هدیه نمایم” این شعاری بود که در “دانشکدهی ملی سلامت” در واشنگتن، ماه می سال ۲۰۰۷، مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفت.
جورج ملّو و جوردان گرافمان، دو دانشمند اعصاب و روانی بودند که این پژوهش را انجام دادند و نتیجه چنین شد: انسان بنا به فطرتش لجباز نیست و وقتی به دیگران کمک میکند احساس خوشبختی مینماید. ایثار – که همان ترجیح دادن دیگری بر خود است – نیز یک مسأله اجتماعی یا اخلاقی نیست بلکه از ارزشهای درونی انسان سرچشمه میگیرد.
گاری ولنسن مورش در یکی از کتابهای خود چنین میگوید: جمعی از محقیقین دانشگاهی که متخصص پژوهش درباره مغز انسان هستند، کشف کردهاند که خدمتکردن به دیگران بخشی جدانشدنی از ژنهای ماست؛ ژنهایی که سبب میشود انسان خودش را دوست بدارد.
ایروین کریستین مونرو، استاد دانش روانشناسی سیاسی در دانشگاه کالیفرنیا میگوید: “مردم بنا به سرشت و طبعشان “نوع دوست” هستند؛ یعنی این که با فداکاری و خیرخواهی با مردم رفتار مینمایند”.
فداکاری باعث میشود شخص فداکار احساس خوشبختی کند، چون روی خودش کمتر تمرکز میکند و دیگران را بیش تر دوست میدارد. در واقع زمانی که او تابشهای محبت را به سمت دیگران میتاباند، انعکاس آن تابشها، درخشش خیرهکنندهای به سمت خود او بازمیگرداند؛ و اگر میخواست تابش اولیه را مستقیما به سمت خود بتاباند چنین درخششی به وجود نمیآمد.
دکتر ادلر روان پزشکی است که این گونه به بعضی از بیمارانش توصیه نمود: “شما میتوانید تنها ظرف دو هفته شفا پیدا کنید، مشروط بر این که در این مدت، مرتبا به این فکر کنید که چگونه میتوانید شخصی را شاد و خوشحال نمایید”
یکی از معیارهای غم و اندوه این است که انسان همیشه سعی کند اولی باشد. این کار نه تنها باعث میشود فرد دچار ناراحتی و اندوه شود بلکه او را از خوشبختی نیز دور میگرداند چون اگر او روی تمام نیازهایش تمرکز کند، در خود غرق میشود و سرخورده و ناکام میگردد و در معرض آفتهای قلبی نیز قرار میگیرد. دکتر کتلر این نکته را تایید میکند و میگوید: ” کسانی که این بیماری، آنها را تحت کنترل قرار میدهد و آن را بر مصلحت ذاتیشان ترجیح میدهند، قابلیت بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی دارند، اگرچه دیگر تمایلات رفتاریشان درست و به جا باشد”.
در احادیث گرانقدر پیامبر صلی الله علیه و سلم، مردم تشویق شدهاند که به دیگران یاری برسانند و عظمت این عمل توضیح داده شده است. مثلا رسول گرامی صلی الله علیه و سلم میفرماید: محبوبترین مردم نزد خداوند، کسانی هستند که بیشتر به مردم سود میرسانند و محبوبترین کارها نزد خداوند متعال این است که مسلمانی را خوشحال نمایی؛ مثلا رنج و ناراحتی را از او دور نماید یا دین او را پرداخت کند یا گرسنگی را از او رفع نماید. اگر با برادرم همراه و هم قدم شوم (تا نیازش را برطرف کنم) برای من دوست داشتنیتر از این است که یک ماه در این مسجد اعتکاف نمایم. (متفق علیه/روایت اصبهانی در کتاب الترغیب و الترهیب)
یک نکتهی قابل تامل در این حدیث، این است که کسی که برای کمک کردن به دیگران تلاش مینمود به مرتبهای میرسید که خداوند او را دوست میداشت. هم چنین در این حدیث، والاترین و محبوبترین اعمال نزد خداوند عز و جل خوشحال کردن دیگران معرفی شده است و جالب این جاست که تلاش برای رفع نیاز آنها از یک ماه اعتکاف کردن در مسجد نیز والاتر است.
در حدیثی دیگر به این نکته اشاره شده است که شرط مهم باقیماندن نعمتها کمک کردن به دیگران است. پیامبر صلی الله علیه و سلم میفرماید: خداوند نعمتهایی از جانب خود به گروههایی میبخشد و این نعمتها را نزد آنها نگه میدارد تا زمانی که برای رفع نیاز مسلمانان تلاش میکنند و از آنها خسته نشدهاند؛ اما زمانی که از آنها خسته شدند، خداوند نعمت خود را از ایشان میستاند و به کسان دیگری میدهد.(روایت طبرانی در کتاب المعجم الاوسط)
خداوند به کسی که به سگ تشنهای آب داده بود آمرزش بخشید؛ حال چه رسد به کسی که به انسانی آب میدهد یا مشکلی را برایش آسان میگرداند یا هم و غمی را از او دور میسازد؟
بزرگترین جایزهای که در قبال این عمل به انسان داده میشود پاداش به مثل خداوند است و آیا چیزی زیباتر از به دست آوردن کمک و یاری الله عز و جل وجود دارد؟
پیامبر صلی الله علیه و سلم میفرماید: هر کس سختی و مشقتی از انسان مؤمنی دور نماید، خداوند نیز سختی و مشقتی از مشقتهای روز قیامت را از او دور مینماید و هر آن کس مشکلات انسان رنج دیده ای را آسان گرداند، خداوند نیز مشکلات دنیا و آخرت را برایش راحت و آسان میگرداند… الله تا زمانی به یاری بندهاش میشتابد که بنده به یاری برادر (مسلمانش) میشتابد.(روایت مسلم در مسند امام احمد بن حنبل)
خداوند بلند مرتبه می فرماید:
«مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ» [نحل ۹۷]
(هر كس كار شايستهاى انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه مؤمن است، او را به حياتى پاک زنده مىداريم; و پاداش آنها را به بهترين اعمالى كه انجام مىدادند، خواهيم داد.)
ابن کثیر حیات طیبه را سعادت تفسیر کرده است؛ چرا که پاداش عمل صالح و کمکرسانی به دیگران، به جز اجر عظیم خداوند، خوشبختی در دنیا و آخرت است.
« هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ» [الرحمن ۶۰]
(آيا جزاى نيكى جز نيكى است؟؟)