سایت تابش به مناسبت ایامی که پیش روست با برخی از علمای گرانقدر اهل سنت مصاحبه هایی انجام داده است. در این جا با استاد گرانقدر عبدالحلیم قاضی، از علمای برجسته ی خطه ی سیستان و بلوچستان، مصاحبه ای انجام داده ایم و سوالاتی به شرح زیر برای ایشان مطرح نموده ایم:
نظر فقهاء و علماء، درباره عید نوروز، خانه تکانی، چهارشنبه سوری و سفره هفت سین چیست؟ آیا مسافرت در این ایام و در سیزده بدر جایز است؟ آیا جشن گرفتن و دعوت کردن مردم و پذیرایی از مهمانانی که از جاهای دیگر به خانه ما آمده اند، شرعاً درست است؟ هدیه دادن و تبریک گفتن نوروز چطور؟
الجواب: باسم ملهم الصواب
اول باید بدانیم نوروز، سیزده بدر، چهارشنبه سوری و سفره هفت سین چیست؟
نوروز: روز نو، عید اول سال، روز اول فروردین که جشن ملی ایرانیان است و به آن، نوروز سلطانی هم می گویند.
نوروز در زمان های قدیم در اول بهار نبود، بلکه در تمام فصول سال می گشت و گاه به بهار و گاه به تابستان و گاه به زمستان می افتاد. در سال ۴۷۱ هـ ق به فرمان جلال الدین ملکشاه سلجوقی، حکیم عمر خیام و چند منجم دیگر، تقویم جلالی را تنظیم کردند و نوروز را در اول بهار یا نخستین برج حمل قرار دادند. (فرهنگ عمید)
سیزده بدر: مراسمی که در روز سیزدهم فروردین در ایران برگزار می شود و مردم به خارج شهر و به باغ و صحرا می روند و آن روز را به شادی و تفریح و با انواع بازی ها می گذرانند و به اصطلاح، نحسی سیزده را بدر می کنند. دختران دم بخت نیز، علف ها را گره می زنند، با این نیت که بخت شان باز شود و در سال نو شوهری پیدا کنند.
چهارشنبه سوری: چهارشنبه سوری، نوعی جشن و شادمانی ایرانی است که مردم هر سال، در شب چهارشنبه ی هفته ی آخر ماه اسفند برگزار می کنند و آتش می افروزند و از روی آن می جهند و می گویند: “سرخی تو از من، زردی من از تو”. این جشن، از زمان های قدیم در ایران متداول بوده و در زمان سامانیان “سوری” خوانده می شد. (فرهنگ عمید)
هفت سین: سفره ای که در هنگام تحویل سال نو می اندازند و در آن هفت چیز خوردنی، که حرف اول اسم آن ها سین باشد از قبیل: سیر، سرکه، سیب، سماق، سنجد و سبزی می گذارند و از آن سلامتی، سعادت و سرسبزی تقاءل می کنند. (فرهنگ عمید)
بنابر این توضیحات دانسته می شود که عید نوروز و عید مهرگان و سیزده بدر، همه اعیاد باستانی هستند و از اعیاد اسلامی مسلمانان به حساب نمی آیند. خداوند به مسلمانان دو عید بزرگ اسلامی هدیه داده است تا به تعظیم و بزرگ داشت آن اقدام نمایند که خیر و صلاح آنان در این می باشد.
از تعریفات فوق این طور بر می آید:
۱- ریشه ی این اعیاد، باستانی است. و چون در اسلام ، غیر از دو عید (عید فطر و عید قربان) عید دیگری وجود ندارد؛ عید نوروزی که در زمان سلجوقیان، اول فروردین قرار داده شد، بدعت محسوب می شود. در حدیث آمده است: ” من أحدث فی امرنا هذا ما لیس منه فهو ردٌّ” هر کس چیز جدید وبدعتی، در دستور ما ایجاد کند پس آن مردود است . (بخاری فی کتاب الصلح رقم الحدیث: ۲۴۹۹، مسلم: الأقضیة: رقم الحدیث: ۳۲۴۲)
۲- در مسئله چهارشنبه سوری؛ جان و مال در معرض خطر تلف و نقص عضو قرار می گیرد و به طور کلی اشتغال به چیزی بیهوده و بی فایده محسوب می شود. در حدیث شریف آمده است: “من حُسن إسلام المرء ترکه ما لا یعنیه” از خوبی اسلام شخص، ترک نمودن کارهایی است که به او ربطی ندارد وفائده ای برایش به همراه نمی آورد .(این حدیث حسن است و ترمذی و دیگران اینگونه روایت نمودند و استاد آلبانی رحمه الله نیز در (صحیح سنن ترمذی) و (صحیح سنن ابن ماجه ) این حدیث را صحیح قرار داده است)
۳- اگر انسان مانند زرتشتیان معتقد به تأثیر آتش در تدبیر امور (از جمله بهبودی و بهروزی و شادابی، تغییر رنگ و دفع آفات زردی و غیره) باشد، قطعا این اعتقاد غلط است. اگر این مراسم به قصد تعظیم و تقدیس آتش چون زرتشتیان صورت گیرد، از لحاظ اعتقادی خطرناک می باشد.
۴- در مسئله سیزده بدر؛ باید دانست که تمام ایام سال، برای مسلمانان مبارک و سرشار از خوشبختی است و ایام به ذات خود و مستقلا، هیچ تأثیری در حوادث و وقایع جهان و کائنات ندارند، بلکه از ذاتی تاثیر می پذیرند و مستقل، تنها الله تبارک و تعالی می باشد و اگر ایامی ناخوش بوده اند، در حق منکران و کافران بوده که بر آنان در آن روزها عذاب نازل شده است. در سیزده بدر، علف را گره زدن و اعتقاد به این که بخت انسان باز می شود و او خوشبخت می گردد، کاملا بی تأثیر است و اعتقاد به آن، تفویض امور به غیر الله است و در حدیث شریف آمده است:
وَاعْلَمْ أَنَّ الْأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ یَنْفَعُوکَ بِشَیْءٍ لَمْ یَنْفَعُوکَ إِلَّا بِشَیْءٍ قَدْ کَتَبَهُ اللَّهُ لَکَ وَلَوْ اجْتَمَعُواعَلَى أَنْ یَضُرُّوکَ بِشَیْءٍ لَمْ یَضُرُّوکَ إِلَّا بِشَیْءٍ قَدْ کَتَبَهُ اللَّهُ عَلَیْکَ “. و این را بدان که اگر تمام امت جمع شوند و بخواهند که به تو نفعی برسانند، به تو هیچ نفعی نخواهند رساند، مگر آن چه که الله برایت نوشته باشد و اگر تمام امت جمع شوند و بخواهند که به تو ضرری برسانند، به تو هیچ ضرری نخواهند رساند، مگر آن چه که الله برایت نوشته باشد. (روایت صحیح است و استاد آلبانی رحمه الله نیز آن را صحیح دانسته است)
بنابر این مسائل، فقهاء و علماء در کتب خویش احکام تندی را در مورد این ایام نوشته اند. اگر امروزه بدون قصد تعظیم و تقدیس، هدایایی داده شود یا تبریکی به عنوان سال نو گفته شود، هرچند هم علتی پیدا نشود، به دلیل مشابهت، نامناسب می باشد.
و اگر این هدایا و تفریح و گشت و گذارها در روزهایی غیر از این ایام صورت گیرد، بهتر و به دور از شبهه و مشابهت با بنیان گذاران چنین اعیاد باستانی ای می باشد.
” وَقَالَ صَاحِبُ الْجَامِعِ الْأَصْغَر: إذَا أَهْدَى يَوْمَ النَّيْرُوزِ إلَى مُسْلِمٍ آخَرَ، وَلَمْ يُرِدْ بِهِ التَّعْظِيمَ الْيَوْمِ وَلَكِنْ مَا اعْتَادَهُ بَعْضُ النَّاسِ لَا يَكْفُرُ، وَلَكِنْ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ لَا يَفْعَلَ ذَلِكَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ خَاصَّةً، وَيَفْعَلُهُ قَبْلَهُ أَوْ بَعْدَهُ لِكَيْ لَا يَكُونَ تَشَبُّیهًا بِأُولَئِكَ الْقَوْمِ، وَقَدْ قَالَ – صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ – «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ» (البحر الرائق: ۴۸۷/۸، الدر المختار: ۵۳۲/۵، الهندیة: ۴۴۶/۶)
صاحب جامع الاصغر گفته اند: اگر نوروز را مسلمانی دیگر بنابر عادتی که بعضی از مردم دارند نه برای بزرگداشت، تبریک گفته شود؛ کفر نورزیده است، اما باید مخصوصا در آن روز این کار را نکند و قبل یا بعدش این کار را بکند تا کاری شبیه کار آن قوم نباشد؛ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده اند: « هر کس، خود را شبیه قومی بگرداند، پس او از همان قوم محسوب می شود»
و فی الرد: « وَالأولی لِلمُسلمین أَن لا یُوَافِقُوهُم عَلَی مِثلِ هَذِهِ الأحوَالِ لِإظهارِ الفرح والسُرورِ اهــ ». (رد المختار: ۵۳۲/۵، عزیز الفتاوی: ۷۱)
و در کتاب رد المختار چنین آمده است: برای مسلمانان بهتر است که در چنین روزها و حالت هایی، برای نمایاندن خوشحالی و سرور خود، با آنان موافقت نداشته باشند.
باید در این ایام، از جشن و دعوتی که بنا بر رسم عید گرفته می شود، خودداری نمود؛ ولی پذیرایی نمودن از مهمانانی که در این ایامِ تعطیل، به خانه ها می آیند، کار بسیار خوب و پسندیده ای است.
و الله أعلم بالصواب
عبدالحلیم قاضی
دارالإفتاء حوزیه علمیه دارالعلوم زاهدان
۱۳۹۱/۱۲/۱۶
One Comment
Mbaz
عالی ممنون از استاد عزیز