محور سورهی بلد
مؤلف: دکتر محمود ویسی
این سوره هم مکی است و محور آیاتش با توجه به نام سوره «بلد» بیان مسئولیت انسان در مسیر بندگی و این که لازم است از امکانات موجود در مسیر رشد و کمال کمک گرفته و قدری از تعلقات دنیایی خود بکاهد، تا بتواند به صف اهل ایمان ملحق شود. نام سوره هم بیانگر مکان نزول هدایت و برکات و ارزشهای، نهفته است، چرا که در طول تاریخ مصدرِ و منبع انتشار هدایت و برکت پیش از پیامبر خدا و در زمان پیامبر خدا و بعد از پیامبر تا به امروز در راستای اصلاحبینش انسانها بوده است. بینششان در رابطه با خداوند، که خالق است و آمر در رابطه با خود که مخلوقند و مأمور، و حفظ این بینش، و این که هر چه این بینش در وجود انسان ریشه پیدا کند به همان اندزه در راستای ادای مسؤلیت بندگی موفق خواهد بود و هر چه بینش مخلوق بودن و مأمور بودن در وجود انسان به ضعف گراید به همان اندازه در راستای بندگی دچار ضعف و سستی خواهد شد.
تقسیمبندی آیات سوره:
از آیهی ۱ تا آیهی ۴ استدلال است به آیات آفاق و انفس برای اثبات این که انسان در راستای راشد شدن و پخته شدن باید مشقات را تحمل کند و به همین خاطر خداوند تمام حیات انسان را در سختی و مشقتی قرار داده که این سختیها و مشقات به پخته شدن شخصیت انسان کمک میکند اما تعبیر قرآن پیرامون این سختیها در بعضی از آیات بلا است، در این جا کبد است و در جاهای دیگر به صورت امتحان، آزمایش، فتنه که همهی اینها در حقیقت میادین و کورههایی برای آبدیده کردن انسانها از لحاظ شخصیتی هستند.
از آیهی ۵ تا آیهی ۱۰ بیان غفلت انسان در رابطه با خداوند و نتیجهی این غفلت و این که خداوند از بندگان غافل نیست و غافل نبودن خداوند هم به شکل تهیهی امکاناتِ استفاده از هدایت و ارائه طریق هدایت به انسانها خود را مینمایاند، زیرا اگر خداوند از انسانها غافل بود نه امکاناتی را در اختیار آنها قرار میداد و نه راه هدایت را به آنها نشان میداد.
از آیهی ۱۱ تا آیهی ۱۶ بیان مسئولیت انسان که باید آن را انجام دهد و این مسئولیت عبارت است از کم کردن تعلقات دنیوی و انجام تکالیفی که با انجام این تکلیف است ایمان در وجود انسان قوت میگیرد به خاطر این که تا انسان خودش به اطمینان خاطر در رابطه با چیزی که دارد نرسد، یقیناً نمیتواند این ایمان را به دیگری منتقل کند.
از آیهی ۱۷ تا آخر سوره یعنی آیهی ۲۰ هم بیان این مطلب است که انسان بعد از ادای تکلیف از بِلاتکلیفی خارج میشود و جایگاه خودش را مییابد که آیا در صف مؤمنین است یا غیر مؤمنین. در صف اصحاب میمنه است و یا در صف اصحاب مشئمه.