نویسنده: خالد کوهی نژاد
پرسش:
سلام علیکم
من شنیده ام که نماز اشراق به اندازه یک حج و عمره ثواب دارد. آیا این صحیح است؟ اگر صحیح است، این نماز چگونه و در چه زمانی خوانده می شود؟
پاسخ:
علیکم السلام و رحمة الله و برکاته
با تشکر از شما بابت انتخاب تابش برای پاسخگویی به سوالتان، برای اینکه سوالتان روشن تر، پاسخ داده شود، به این ترتیب مطلب پیش رو را توضیح می دهیم:
تعریف:
وقتي در زبان عربی گفته می شود:(أشرَقَتِ الشَمسُ) یعنی خورشید طلوع کرد و نور تابید.
وجه تسمیه نماز اشراق هم با این معنی ارتباط مستقیم دارد و چون این نماز در همین وقت خوانده می شود گفته می شود نماز اشراق.
فضیلت:
برای کسی که این نماز را بخواند و قبل از خواندن نماز مقدماتی که در حدیث پیش رو ذکر شده است را انجام دهد، پاداش بزرگی در نظر گرفته شده است .
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: (مَنْ صَلَّى الْغَدَاةَ فِي جَمَاعَةٍ ثُمَّ قَعَدَ يَذْكُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ، كَانَتْ لَهُ كَأَجْرِ حَجَّةٍ ، وَعُمْرَةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ)
((هر کس نماز صبح را با جماعت بخواند سپس بنشیند و تا طلوع خورشید، الله متعال را ذکر کند، و سپس دو رکعت نماز بخواند،( حدود ربع ساعت بعد از طلوع آفتاب)، برای او اجری است همچون اجر حج و عمره،( ایشان برای تاکید سه بار می فرمایند) به صورت کامل ، کامل ، کامل.))روایت تِرمذی
تخریج حدیث: در مورد صحیح یا ضعیف بودن این حدیث اختلاف نظر وجود دارد، برخی این حدیث را ضعیف می دانند و برخی با شواهد آن را حَسَن می دانند. از آجری نقل است که حکم این حدیث را از ابوداود پرسیدم و او نظر مثبتی در این باره نداشت، نَسائی حدیث را ضعیف می داند. امام بخاري در مورد این حدیث از اصطلاح مُقارب الحدیث استفاده می کند. تِرمذی حدیث را حسن غریب می داند و آلبانی در (المشکاة) می گوید: سند حدیث ضعیف است اما با شواهدی که مُنذری در ( الترغیب) می آورد حدیث از مرحله ضعیف به مرحله حَسَن می رسد. طبق قول کسانی که حدیث را حسن می دانند این حدیث قابل احتجاج و استناد می باشد.
زمان خواندن و تعداد رکعات نماز اشراق:
همان طور که در حدیث بالا ذکر شد، زمان خواندن نماز اشراق پس از طلوع خورشید است، البته چیزی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که نباید بلا فاصله بعد از طلوع خورشید نماز خوانده شود. و لازم است شخص نماز گزار ، نمازش را به اندازه ربع ساعت بعد از طلوع به تاخیر اندازد، تا اینکه نمازش در اوقاتی که نماز خواندن در آن نهی شده قرار نگیرد.
بین نماز اشراق و نماز ضحی یک ارتباط وجود دارد که در متن زیر توضیح می دهیم:
شروع وقت نماز ضحی از طلوع تا زوال خورشید است. ( ربع ساعت بعد از طلوع تا ربع ساعت قبل از اذان ظهر).
اگر کسی نماز ضحی را در اول وقت خودش یعنی بعد از طلوع آفتاب بخواند، مطابق قول بسیاری از علماء نماز اشراق خوانده است و آنها نماز ضحی را در اول وقت با نماز اشراق یکی بحساب می آورند.
و اگر نماز ضحی در وسط وقت خودش یا در آخر وقتش یعنی قبل از زوال خوانده شود دیگر نماز اشراق بحساب نمی آید.
از این رو تعداد رکعات نماز اشراق هم، با تعداد رکعاتی که در روایات برای نماز ضحی ذکر شده است یکسان است . و می توان نماز اشراق را با دو یا چهار یا شش یا هشت رکعت خواند و محدودیتی در تعداد رکعات نماز اشراق ذکر نشده است.
نکته: نماز اشراق چه جزئی از نماز ضحی بحساب بیاید و چه نمازی مستقل بحساب آید، و حتی هم اگر اسمی برای آن تعیین نشود، مطابق حدیث فوق، تنها به این شرط به اندازه یک حج و عمره ی کامل ثواب دارد، که شخص نماز صبح را به صورت جماعت بخواند و سپس تا طلوع خورشید بنشیند و به ذکر خدا مشغول باشد و در پایان دو رکعت نماز بخواند.
توصیه می شود این فرصت گرانقدر را غنیمت شماریم، فرصتی که با گذاشتن زمانی کوتاه و زحمتی کم، اجری فراوان را در پی دارد. کافیست کارهایی که در متن بالا بیان شد را انجام دهیم و اجری کلان که به اندازه یک حج و عمره ی کامل می باشد، در دفتر اعمال مان ثبت گردد.
و من الله التوفیق