محور سوره ملک
دکتر محمود ویسی
سوره ی مُلک خلاصهای است از معانی سوره های جزء بیست و نهم. بنابراین با فهم این سوره تا حدودی محتوای سایر سورههای این جزء قابل فهم خواهد شد.
محور آیات این سوره در اولین آیه آمده است. نام سوره مُلک به معنی دارایی میباشد، و مَلِک یعنی دارا، و مالِک یعنی دارنده. خداوند، مَلِک یعنی داراست و دارا بودن صفتی جدا ناشدنی از اوست، پس معنی مَلِک از مالک بیشتر است. به همین خاطر میبینیم در آیات سوره حمد: میم، لام، کاف (م . ل . ک) نوشته می شود. به خاطر این که حامل دو قرائت مالک و مَلِک می باشد. نام سوره یعنی مُلک اشاره به یکی از دو محور سوره است و آن صاحب دارایی و مالکیت بودن خداوند است. خداوند داراست و در مقابل دارا بودن خداوند، دارا بودن انسان یک مالکیت قراردادی است، یعنی خداوند با فضل خود ما را دارا و دارنده قرار داده است. ما هر چه داریم از آنِ خداست و هر وقت که اراده کند آن را از ما می گیرد، پس مالک یعنی کسی که همه چیز در ید قدرت اوست. اما در مقطعی به عنوان ابتلا و آزمایش چیزی را از آنِ ما گردانیده است، لذا نام سوره اشاره به محور سوره دارد. محور آیات سوره در رابطه با دو مطلب سخن می گوید: یکی مُلک و دیگری قدرت. پس خداوند مَلِک است و قدرت دارد. و نباید غیر از خدا را بندگی کرد، زیرا غیر خدا چیزی ندارد که به ما بدهد و حتی چیزی را که دارد از آنِ خودش نیست. بندگی غیر خدا اسارت، ذلت و خواری در پی دارد، و بندگی خداوند است که به انسان عزت و شخصیت می دهد و در این مسیر مصائبی هم گریبان گیر انسان میگردد. به قول امام عبدالقادر گیلانی:
خواهم که از این عالم تو پاک شوی از جرم
ورنه به تو نفرستم ای بنده بلا هرگز
پس چون خداوند صاحب ملک و قدرت است انسان ها را بر حسب عملکردشان در دنیا مورد محاسبه قرار داده و آنان را می آزماید و ناصالحان را با عزتش عذاب میدهد و صالحان را با مغفرتش پاداش می بخشد.