فاتحانِ ثریا (نقش دانشمندان ایرانی در تبیین و گسترش علوم)

نویسنده: فرید نوری

مقدمه:

دانشمندان ايراني نقش سازنده و کارآمدی در رشد و گسترش علوم مختلف در طول تاریخ داشته‌اند و این با دقت در متون اسلامی هویدا خواهد شد؛ به گونه‌ای که اگر خواسته باشیم، اسامی صاحب‌نظران ایرانی و نقش آن در تبیین و پیشبرد علوم را نام ببریم، صفحات زیادی را می‌توان قلم‌فرسایی کرد و گفتگو نمود. 

سخن پیامبر (صلی الله علیه و سلم) دربردارنده‌ی این امر است:

«لَوْ كَانَ الْعِلْمُ بِالثُّرَيَّا لَتَنَاوَلَهُ نَاسٌ مِنْ أَبْنَاءِ فَارِسَ»

(اگر علم در ثریا باشد، مردمانی از فرزندان فارس آن را کسب می‌نمایند).(مسند امام أحمد بن حنبل، شماره۹۴۴۰).

در مورد خدمات ايرانيان به اسلام سخن زياد گفته شده است و مورد تمجید قرار گرفته‌اند. (ابن‌خلدون) که از استعداد و نبوغ دانشمندان ایرانی تعجب کرده است ،می‌گوید: «آن‌هایی که حدیث را از اهل آن گرفتند و آن را حفظ کردند و هم‌چنین علم نحو را تبیین و گسترش دادند و هم‌چنین علومی مانند فقه و اصول و تفسیر را گسترش دادند، همگی آنان غیرعرب و بیشتر اهل فارس بودند.» (ابن خلدون، تاریخ إبن‌خلدون، ۱/۷۴۸).

(إبن عبدالله) کاتب معروف به (حاجی‌خلیفه) در کتاب خود این‌چنین می‌نویسد: «بیشتر آن عالمان که در زمینه علومی مانند لغت، فقه، اصول، کلام و تفسیر صاحب‌نظر بودند، غیرعرب و ایرانی بوده‌اند.» (حاجی‌خلیفه، کشف الظنون،۱/۴۰)

(ابن‌العبری) مورخ (متوفی ۶۵۸قمری) می‌گوید: «اما ایرانیان که اهل شرف و بزرگی و عزت هستند و معتدل‌ترین مردمان در زندگی و بهترین آن‌ها از حیث اقلیم می‌باشند. دارای امرائی‌اند که در سیاستمداری و دفع ظالم و حمایت از مظلوم بهترین سیاستمداران هستند و دارای همبستگی و نظم می‌باشند. از ویژگی‌های این قوم عنایت وافرشان به طب و ستاره‌شناسی است و دارای رصدخانه‌های قدیمی می‌باشند.» (ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۴۲)

گاریسون می‌گوید: «ایران تنها مشعل‌دار خود نبود، بلکه مشعل علم خود را به اروپا برد و آن مشعل هنوز با نوری درخشان‌تر می‌سوزد. (حقیقت، دانشمندان ایرانی از کهن‌ترین زمان تاریخی تا پایان دوره قاجار، ۲۱).

این بیان نمودار شکوه فرهنگ ایران است که از عامه‌ی پژوهشگران غیرایرانی تراوش کرده است. بدیهی است چنین فرهنگی توانست در طول تاریخ زندگانی بشر، تمدن‌های شکوفایی را به وجود آورد که جزئیات آن روشن است.

ادامه دارد………..