چه کسی شایسته پرستش است
فرزان خاموشي
از ویژگیها و خصوصیات انسان، فطرت خداپرستی یا خداجویی است که خداوند در نهاد انسان قرار داده است.
یعنی این که انسان همیشه و ذاتا خداپرست و به دنبال معبود بوده است و در طول تاریخ بشریت انسانهای بدون خدا وجود نداشتهاند.
اما این که آیا واقعا بشر معبود به حقی که باید پرستیده شود را انتخاب کرده یا نه؟؟؟؟ حرف دیگری است.
زندگی بشر این را ثابت میکند که بشر بدون معبود نمیتواند زندگی کند. بنابراین در راستای رفع این نیاز درونی هر کس معبودی را برای خود در نظر گرفته است.
حال سوال این است که واقعا چه کسی شایستهی پرستیدن است؟
این موضوع را از مبحث درون دینی با توجه به آیات قرآن پی میگیریم، هر چند شاید گفته شود، برای اینگونه مباحث بهتر است از نگاه برون دینی به آن بپردازیم تا مخاطب بهتر قانع شود.
اما از آنجا که نگاه ما بر این است که قرآن کتابی است که عقل و دل انسانها را خطاب قرار میدهد و اساسا منهج قرآن بر این نیست که از مخاطبین خود بخواهد کورکورانه از آن پیروی کنند، بلکه قران بین تعبد و تعقل رابطه ایجاد کرده است و این نظر که تکیهی دیانت بر تعبد محض است را باطل میشمارد.
بنابراین در قرآن بیش از ۴۰ بار به خردورزی اشاره شده است و به صورتهای گوناگون از مردم دعوت شده تا در کار دنیا و آخرت عقل گرایی کنند، گاهی فرموده :
(افلا تعقلون و گاهی ان کنتم تعقلون و گاهی افلم تکونوا تعقلون و گاهی فهم لا یعقلون و لقوم یعقلون)
و دیگر اینکه این کتاب قرار است (هدی للناس) باشد وبرای قشر خاصی از انسانها نازل نشده است.
بنابراین خداوند در قران بیان میفرماید: کسی استحقاق بندگی کردن را دارد که از اوصاف و توانمندیهای خاص برخودار باشد. اگر این ویژگیها در کسی بود شایستگی پرستش را دارد.
که در این آیات به این ویژگیها اشاره شده است:
۱- آن کس که پرستیده میشود، باید آفریننده باشد.
زیرا او آگاهتر به مصالح خلق خود میباشد و میداند چه چیزی به نفع و چه به ضرر آنهاست.
(به این قضیه در سورهی بقره آیه ۳۹، انعام آیه ۱۰۲ ، هود آیه ۶۱ ، اعراف آیه ۵۴ ، پرداخته شده است.)
۲- آن که نفع و ضرر در دست اوست، شایسته بندگی و پرستش را دارد .خداوند در سورهی مائده آیه ۷۶، یونس آیه ۱۸ و مریم آیه ۴۲ به آن اشاره کرده است.
۳- آن کس که اختیار میراندن در اختیار اوست، استحقاق بندگی را دارد.
خداوند در آیه ۱۰۴ سوره یونس به ان اشاره کرده است.
۴- آن کس که رزق و روزی در دست اوست و فقط او میتواند رزق و روزی عطا کند، شایستگی پرستش را دارد. در آیه ۷۳ سوره نحل خداوند به این صفت اشاره کرده است.
۵- آفرینندهی آسمانها و زمین چه کسی است؟ آن کس میتواند مورد پرستش قرار بگیرد که در سوره مریم آیه ۶۵ و عنکبوت آیه ۵۶ و اعراف آیه ۵۴ به آن اشاره شده است.
۶- و در مجموع تدبیر کل قضایای زندگی انسان و کل موجودات به چه کسی بر میگردد و عاقبت کاره و بازگشت نهایی به چه کسی برمیگردد؟ آن کس شایستگی بندگی و پرستش را دارد . در سوره هود آیه ۱۲۳ به آن اشاره شده است …..
اگر کسی از تمام این ویژگی ها برخوردار بود به حق سزاوار پرستش و بندگی است.