محدوده عمل زن در اسلام
نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی
گردآورنده: حفصه شمسی
در این نظام زن به عنوان مربی خانه تعیین شده است همانطوریکه کسب روزی بر عهده شوهر می باشد پس بر وی نیز واجب است که آن اموال را در امور منزل به شکل صحیح به مصرف برساند پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «المرأة راعية علی بيت زوجها و هی مسئولة» زن در خانه مسئول و سرپرست بوده و مسئولیت اداره خانه با اوست و نسبت به وظائفی که در بیرون از خانه هست هیچ مسئولیتی ندارد مثلاً بر وی ادای نماز جمعه واجب نیست و جهاد هم بر او واجب نیست اگرچه جایز است که در میدان جهاد حاضر شده و در راه خدمت به مجاهدین مشغول گردد چنانچه در آینده در این باره بحث خواهیم کرد. و همچنین تشییع جنازه بر وی واجب نیست بلکه از مشایعت آن نهی شده است و حاضر شدن در مسجد و نماز جماعت بر وی واجب نیست و با مراعات بعضی شروط و قیود آنها اجازه دارند که در مسجد حاضر شوند، به هر صورت اینکار نیکو و پسندیده نیست و همچنین او اجازه ندارد بدون همراهی محرم سفر کند و خلاصه آنکه بیرون آمدن زن از خانه در هیچ حال پسندیده و مطلوب نیست و بهترین هدایت و وصیت اسلام در حق وی اینست که در خانه باشد بطوریکه آیه (وقرن فی بيوتکن) به آن مطلب به طور واضح دلالت می کند ولی ما می پرسیم که در این آیه کدامیک از این اوامر مخصوص به زنان پیامبر است که این قسمت را نیز مخصوص آنان بدانیم و در آیه آمده است: (إن اتقيتن فلاتخضعن بالقول فيطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولاً معروفاً * و قرن فی بيوتکن و لاتبرجن تبرج الجاهلية الأولی و أقمن الصلاة و آتين الزکاة و أطعن الله و رسوله إنما يريد الله ليذهب عنکم الرجس أهل البيت و يطهرکم تطهيرا).
معنی؛ «اگر پرهیزگاری می کنید پس ملایمت نکنید در سخن که طمع می کند کسیکه در قلبش مرض است . بگویید سخن نیکو، و قرار بگیرید در خانه هایتان و ظاهر نکنید زینت و زیباییها را مانند ظاهر کردن مردم جاهلیت اول، و برپا دارید نماز را و بدهید زکات را و فرمان برید خدا و رسول او را، جزء این نیست که خدا می خواهد از شما دور کند سخنان ناپاک را ای اهل بیت، و شما را پاک و مطهر گرداند».
حال شما در این وصایا و اوامر فکر کنید و بگویید کدام یک از آنها مربوط به همه زنان نیست آیا لازم نیست که زنان مسلمان متقی باشند؟ آیا آنها اجازه دارند که در سخن نرمی نشان دهند و با مردان سخنی تحریک آمیز گویند؟ آیا آنها مجاز هستند که مانند جاهلیت پیشین خود را زینت نمایند؟ آیا سزاوار است که نماز و زکات را ترک کنند و خدا و رسول را فرمان نبرند؟ و آیا خدا آنها را در ناپاکی می گذارد؟
در صورتیکه تمام این اوامر مربوط به همه زنان مسلمان است پس چه دلیلی وجود دارد که (قرن فی بيوتکن) مخصوص زنان پیامبر باشد و نه دیگر زنان؟ برداشت اشتباه مردم به خاطر اول این آیه است که می گوید: ای زنان پیامبر، شما مانند دیگر زنان نیستید؛ ولی این اسلوب هیچ فرقی ندارد با اینکه شما به فرزندتان بگویید؛ ای پسر من، تو مانند دیگر پسران نیستی که در کوچه و بازار گردش کنی و حرکات و افعال نامناسب را مرتکب شوی، و این سخن شما این مفهوم را ندارد که حرکات نامناسب، بی ادبی و در کوچه گشتن درباره فرزندان دیگران پسندیده و نیک است هدف اینست که معیار اخلاق و محاسن و فضائل تعیین شود تا هر پسری که می خواهد شریف و نجیب باشد خود را با آن معیار مطابقت دهد، و قرآن نیز این روش را برای راهنمایی زنان برگزیده، زیرا زنان عرب در جاهلیت به مانند زنان اروپای امروزی آزادی داشتند و برگرداندن آنها مطابق دستورات اسلامی و تعالیم حدود اخلاقی و قیود اجتماعی به دست خود پیامبر صلی الله علیه وسلم به تدریج صورت می گرفت و در این شرایط اسلام به امهات المؤمنین با ضابطه واسلوب خاصی اهتمام وتوجه کرد تا اینکه آنان سرمشق و چراغ هدایت زنان دیگر باشند. ابوبکر جصاص در کتاب «احکام القرآن» این نظریه را تایید نموده و می نویسد: «این حکم اگرچه درباره زنان پیامبر نازل شده ولی عموم زنان را در برمی گیرد زیرا ما مامور هستیم که از پیامبر متابعت کنیم مگر در آن حکم که مخصوص وی باشد و نه امتش».
ولی اسلام در این باره آنقدر سختگیری نمی کند که در حالات ضروری و لازم هم به زنان اجازه ندهد، مثلاً اگر سرپرست مرد نداشته باشند و یا برای تامین معاش خانواده در بیرون از منزل کار کند و یا به علت بیماری و ناتوانی و مسایلی دیگر مجبور به خروج از منزل باشد. پس در همه این احوال و شرایط قانون به وی اجازه کامل داده است و در حدیث شریف آمده است: «قد أذن لکن أن تخرجن لحوائجکن» یعنی خداوند به شما زنان اجازه داده که به منظور رفع احتیاجات خود از منزل خارج شوند ولی باید دانست که این اجازه برای زنان همراه با مراعات شرائط و ضروریات است و بس، و این نمی تواند قاعده عمومی نظام اجتماعی اسلامی را تغییر دهد و آن قاعده اصلی اینست که محدوده کار زن در داخل خانه است و بیرون رفتن زن جایز نیست مگر به هنگام ضرورت و نیاز، پس لازم است که غیر از آن مقاصد و معانی چیز دیگری برداشت نگردد.
منبع: کتاب حجاب