حج واقعی کدام است؟
نویسنده: دکتر محمود ویسی
لبیک اللهم لبیک إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک
(اللهم اغفرللحاج و لمن استغفرله الحاج)
به بهانه فر ا رسیدن موسم حج مناسب است قدری پیرامون حج و جایگاه آن در میان شعائر بزرگ دینى مان سخن بگویىم. حج عوام قصد کوی دوست است و حج خواص میل روی دوست.
کعبه ی گل محل طواف خلایق و کعبه ی دل مطاف الطاف خالق است. آن مقصد زوار است و این مهبط انوار. آنجا خانه است و اینجا خداوند خانه.
ای قوم به حج رفته کجائید کجائید
معشوق همین جاست بیائید بیائید
صد بار از آن راه بدان خانه برفتید
یک بار از این راه بدین خانه درآیید
ای درویش حج خانه ی خلیل آسان است اما حج حرم جلیل کار شیرمردان است
ولکل عمل رجال …
کعبه ی مردان نه از آب و گل است
طالب دل شو که بیت الله دل است
حج ترجمه آشکار عبودیت و استعانت به درگاه خداوند است او که نعم المولی (بهترین معبود) و نعم النصیر (بهترین معین و یاور ) است. حج تمرین اعتصام و تمسک جستن به مولایی است که همو مولاست و دیگران هیچ.
حج تمرین بندگی و اصلاح موضع گیری هاست. تمرین با هم بودن و برای هم بودن است. تمرین از خود موجود فاصله گرفتن و به خود مطلوب رسیدن است. تمرین فرار از ظلمات و رفتن به سوی نور واحد است. تمرین اطاعت و فرمانبرداری و دور ی از گناه است. تمرین از خود بریدن و به خدا پیوستن است. چه زیباست هنگامی که پروانه وار و عاشقانه به دور یار گشتن، به سوی یار رفتن، از او خواستن و طلب کردن، بخاطر او گریستن و از همه کس و همه چیز بریدن، چه زیباست معشوق و محبوب واقعی را یافتن و از خود مرکزی و خود محوری فاصله گرفتن و خدامرکز و خدامحور شدن. بله حج تمرین از صفر گریختن و به یک رسیدن است. این یک، همان یک است که همه در مقابل او هیچ هستند.
یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الا هو
در حج همه آمده اند تا به خدا بگویند ما بنده ی توایم، آمده اند تا آینه دل را با جلای ذوالجلال جلاء و صیقل دهند، آمده اند تا معنی جدید و تازه ای برای زندگی بیابند و آمده اند تا از اغیار ببرند و به یار به پیوندند. آمده اند تا از قید داشتن ها برهند و به بودن ها برسند. آیا هر داشتن و برخوردار شدنی ارزش آن را دارد که بودن و هستی و کیان خود را برایش قربانی کنیم؟
قربانی کردن داشتن ها و برخورداریها برای رسیدن به بودن ها و اصالت ها پیام نهایی حج است و این همان حق تقوی است که فلسفه حج را معنا می کند. در حج می آموزیم که مانند ابراهیم بخواهیم، خواستنی که به ما عروج و کمال و توسعه شخصیتی ببخشد.می آموزیم که کام دل وآرزوى جان بخواهیم. حج تمرین اهل سوز و ساز شدن است. سوختنی که ساختن به دنبال دارد ارزشمند است و این سوز و سازها در ىکاىک مناسک حج از احرام و طواف گرفته تا سعی بین صفا و مروه و وقوف در عرفه و حلق و تقصیر اشکار است. با پوشیدن احرام تصمیم می گیریم که اهل سوز شویم و با خروج از احرام باید ساختن را آغاز کنیم. در طواف اهل سوز شدن را تمرین می کنیم و از او می خواهیم که این سوز را در ما تداوم بخشد و ساختن بعد از طواف در گرو حرکت کردن بر مدار و مرکز اوست. در سعی بین صفا و مروه از سوز و گداز هاجر یاد می کنیم و اهل صفا می شویم و به شکرانه اهل صفا شدن در مروه با حلق یا تقصیر آماده ی ساختن می شویم و در عرفات به معرفتی می رسیم که سوز خود را آگاهانه گردانیم و با سوختن عهد و پیمان ساختن را با خداوند تجدید کنیم. معرفتی که از اعتراف بر گناه و تقصیر حاصل میشود محرک منبع فیاض مغفرت و رحمت پروردگار است. در عرفات می آموزیم راه و رسم سوختن و ساختن ایثارگرانه را، می آموزیم که باید اهل عرفات شویم چون الحج عرفه بله عرفه نوروز حج است و چه روزی باشکوه تر و تازه تر و پربارتر و سازنده تر از عرفه، عرفه در حج مانند شب قدر در رمضان است و اگر قدر شب قدر دانسته شود سبب مغفرت همه گناهان می شود.
عرفه نیر این چنین است و به فرموده پیامبر وارد در حدیث صحیح که امام مسلم روایت کرده: یکفر السنه الماضیه و الباقیه گناهان یک سال قبل و بعد را می پوشاند و بهترین روز سال است چرا که در حدیث دیگر وارد است:”مامن یوم اکثر من ان یعتق الله فیه عبدا من النار من یوم عرفه” هیچ روزی نیست که بیشتر از روز عرفه خداوند بندگان را از آتش جهنم آزاد کند.
به دنبال ماه مبارک رمضان عید فطر و شکفتن و بازگشت به فطرت و به شکلی تولدی دوباره را برای انسانها شاهدیم و به دنبال روز عرفه، عید قربان و بازگشت به خویشتن خویش و راه و رسم قربانی و تقرب و نزدیک شدن به خداوند را می آموزیم. پس عید فطر و عید قربان هر دو به نوعی تولد دوباره ی انسان را رقم می زنند.
کوتاه سخن اینکه حج جامع همه ی عبادات است یعنی نماز است، روزه است، زکات است و رسیدن به مقام قرب الهی است، قربی که در صدق و صفا و وفای ابراهیم و هاجر و اسماعیل خود را می نمایاند و اگر کسی اهل صدق و صفا و وفا نشود حج نکرده است. باشد که بتوانیم در روزهای آغازین ذی الحجه اگر چه توفیق انجام این عبادت بزرگ را با حجاج بیت الله الحرام پیدا نکرده ایم اما دلمان را به خدا بدهیم و با کثرت عبادات در روزها و شب های دهه ى آغاز ین ذی الحجه و احیاء روزه ی روز عرفه (روز نهم ذی الحجه) با حجاج بیت الله الحرام همراه شویم و در روز دهم عیدقربان را عید بندگی و قربانی کردن هر چه که مانع بندگی است بگردانیم.
مترس از جانفشانی چون طریق عشق می پویی
چو اسماعیل باید سر نهادن روز قربانی
والسلام علینا و على عبادالله الصالحین