آغازگر خداست
وقتی انسان با چشم بصیرت به اطراف خود نگاه میکند، جهانی سرشار از الطاف الهی را میبیند که از همهی جهات انسان را در برگرفته است و انسان که گل سرسبد جهان هستی میباشد در نزد خداوند از جایگاه ویژهایی برخوردار است.
زیرا او را به عنوان خلیفه در زمین قرار داد، مسجود ملائک کرد و خداوند از روح خود در او دمید و کل هستی را در اختیار او قرار داد.
هر چند انسان با این اوصاف موجودی سراسر فقیر و نیازمند به خداوند میباشد و حتی یک لحظه بدون حمایت و تایید او نمیتواند به حیات خود ادامه دهد.
با این حال خدا در تعامل با انسان همیشه آغازگر بوده و لطف و مهربانیاش بر بندگان سبقت گرفته است.
بعد از بیان این مقدمهی مختصر نگارنده در نظر دارد به سه آیهی کلیدی در قرآن در این باب بپردازد.
۱- سوره مائده آیهی ۵۴ در باب محبت خداوند.
میفرمایند: (یحبهم و یحبونه)
عجیب این نیست که بندهایی بهخاطر نعمات بیکران الهی، خدا را دوست داشته باشد بلکه عجیب این است که خداوند در حالی که رازق انسان و بینیاز از اوست و این انسان است که به خدا نیاز دارد و اعتماد و توکل انسانها به خداست و خدا هیچ نیازی به کمک و یاری انسانها ندارد، (خدایی که هیچ چیز از انسان درخواست نمیکند، چون نیاز ندارد. اما انسان به خدا نیاز دارد و خیلی چیزها از خدا میخواهد) اما با این حساب آغازگر محبت، شفقت و دلسوزی به بندگانش میباشد به این معنا که در آیه ذکر شد. ابتدا خداوند در ابراز محبت خود را بر بندگانش مقدم میکند و می فرماید (یحبهم) و بعد به تبع آن بندگانش (یحبونه) خدا را دوست میدارند.
۲- در باب رضایت خداوند. خداوند در ۴ جای قرآن:
– سوره بینه آیه ۸
– سوره المجادله آیه ۲۲
– التوبه آیه ۱۰۰
– المائده آیه ۱۱۹
به پیش قدم بودن خداوند در رضایت خود از بندگانش پرداخته است.
شایسته است بدانیم که کلمهی رضایت در قرآن ۵۴ بار ذکر شده است.
در آیات ذکر شده خداوند از دو نوع رضایت صحبت میکند. (رضی الله عنهم و رضوا عنه)
اول: رضایت خدا از بندگانش
دوم : رضایت بندگان از خدا که در این جا هم خداوند بر بندگانش سبقت گرفته است.
ابتدا اعلام می کند من از بندگانم راضی هستم (رضی الله عنهم) و بعد بندگان به تبع آن از خدا راضی خواهند بود.
این که بندگان از خدا راضی باشند، امری مطلوب و شایستهی بندگی است که بنده از خالقش راضی باشد. اما در این که خدا در رضایت از بندگانش پیشی بگیرید، کمال صفت رحمت و شفقت خداوند را میرساند.
اما سوالی که شاید مطرح شود این است که خداوند به نسبت چه کسانی اعلام رضایت کرده؟؟ که در جواب خداوند در قرآن به ویژگیهای آنها پرداخته است که به ذکر چند نمونه از آن میپردازیم.
۱- متقین آیه ۱۵ آل عمران
۲- صادقون مائده آیه ۱۱۹
۳- صاحبان نفس مطمئنه فجر ۲۷ و ۲۸
۴- شاکران درگاه خدا زمر آیه ۷
اما انسان وقتی به مرحله (و رضوا عنه) رسید به این معنا که راضی به اوامر، نواهی و مقدراتی که خدا برای او در نظر میگیرد، شد، به حلاوت و شیرینی ایمان میرسد که پیامبر (صلی الله علیه و سلم) در حدیث به آن اشاره فرموده است.
ذاق حلاوه الایمان من رضی بالله ربا و بالاسلام دینا و بحمد نبیا
۳- در باب توبه
خداوند در سورهی توبه آیهی ۱۱۸ به آن اشاره فرموده است: (ثم تاب علیهم لیتوبوا)
انسان موجودی معصوم آفریده نشده است که مرتکب خطا و اشتباه نشود، بلکه گناه و خطا جز خصوصیات هر انسانی میباشد. اما آن چنان که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) به آن اشاره فرموده است:
بهترین خطاکاران کسانی هستند که توبه میکنند و شایستهی بندگی خدا میباشند و در صورت ارتکاب گناه به سوی خالق برمیگردند. اما خداوند این جا هم از سر لطف، کرم و مهربانی به دل بندهی خطاکار الهام میکند تا به سوی خدا برگردد.
ابتدا خداوند لطف خود را به انسان باز میگرداند (تاب علیهم) تا انسان توفیق پشیمانی و عذرخواهی پیدا کند و همین که توبه کرد باز خداوند توبه او را میپذیرد. یعنی شروع توبه و بازگشت انسان به سوی خدا ابتدا از خداست.